Pompe hastalığı

Pompe hastalığı temelde 2 farklı şekilde kendini göstermektedir. Bunlardan ilki çocukluk başlangıçlı Pompe hastalığı diğeri yetişkin çağ başlangıçlı Pompe hastalığıdır.
Pompe hastalığı, hücrenin yapı elemanlarından biri olan lizozomda glikojen birikimiyle ilerler. Temelde asit α-glukozidaz enzim aktivitesi eksikliğine veya sorunlu asit α-glukozidaz (GAA) gen varyantlarından kaynaklanmaktadır.¹

Klinik İlerleyiş

Glikojen birikimi iskelet, solunum ve düz kas fonksiyonunu ilerleyici bir biçimde bozmaktadır.²Pompe hastalığının klinik derecesini başlangıç zamanı, hastalığın ilerleme oranı, organ tutulumu ve şiddeti belirlemektedir.² Genel olarak toplumda görülme oranı 40.000 hastada 1 olarak gözlemlenmiştir.³
Çocukluk başlangıçlı Pompe hastalığı çoğunlukla yaşamın ilk ayları içinde görülen semptomlarla ortaya çıkmakta ve çoğunlukla bir yaşına kadar ölümcül olan, hızla ilerleyen bir hastalık seyri göstermektedir.⁴Semptomların bebeklikle erişkin dönem arasındaki herhangi bir zamanda başlayabildiği geç başlangıçlı Pompe hastalığının, ilerleme hızı daha düşük ve daha değişken bir hastalık seyri vardır.^5,6

Belirtiler

Çocukluk çağı başlangıçlı Pompe hastalığı olan bebeklerde tipik olarak kardiyomegali, hipotoni, motor gelişim aşamalarında gecikme, hızlı ilerleyen iskelet kası, düz kas ve solunum kası güçsüzlüğü, sık tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları, uykuda solunum bozukluğu, beslenme güçlükleri, gelişme geriliği, makroglossi, hepatomegali ortaya çıkmaktadır.^7,8

Geç başlangıçlı Pompe hastalığı ise çoğunlukla bebeklikten daha geç dönemde başlamaktadır; ilerleyici seyri iskelet ve solunum kaslarını etkilemektedir. Kardiyomiyopatinin olmadığı “klasik olmayan” ya da “atipik” infantil Pompe hastalarında da geç başlangıçlı Pompe hastalığı olabilmektedir. Bu hastalarda ise ilerleyici proksimal kas güçsüzlüğü, restriktif solunum defisitleri, kreatin kinaz artışı gibi semptomlar ortaya çıkmaktadır.^1,9

Kardiyomegali: Kalbin normal boyutlarından daha büyük olma durumu

Hipotoni: Kas tonusunun az olması

Kardiyomiyopati: Kalp kası hastalıkları

Restriktif solunum defisitleri: Kısıtlayıcı solunum sorunları

Makroglossi: Dilin normal boyutlardan büyük olması

Hepatomegali: Karaciğer boyutlarında artış

Genetik ilişki

Pompe hastalığından sorumlu olan asit α-glukozidaz enzimi, kromozom 17 üzerinde bulunan GAA geni tarafından kodlanmaktadır. Pompe hastalığı otozomal çekinik olarak kalıtımsal geçiş gösteren bir hastalıktır. Bu sebeple Pompe hastalığı olan bireylerin aile yakınlarının da genetik olarak taranması son derece önemlidir.¹⁰

Tanı

Hastalığın tanısı asit α-glukozidaz enziminin aktivitesini ölçerek veya genetik inceleme yapılarak konur. Kuru kan örnekleri, genotip belirleme ve biopsilerden enzim aktivitesi belirleme testleri Pompe hastalığı için kullanılan yaygın tanı yöntemleridir. Genetik incelemelerde GAA geninin her iki kopyasında da ( anneden ve babadan aktarılan ) patojenik varyantlar saptanmasıyla Pompe tanısı doğrulanır.⁷

Tedavi

Bu hastalıkta erken tanı ve tedavi şansı son derece kritiktir. Mevcut şartlarda uygulanan tedavi yöntemi eksik veya fonksiyon göremeyen enzimin yerine konması yöntemi yani enzim replasman tedavisidir. Hastaların çocukluk çağında erken tanısı; kas fonksiyon bozukluğu ve hasar geri dönüşsüz hale gelmeden, erken dönemde eksik veya fonksiyon görmeyen enzim replasman tedavisine başlanmasına olanak sağlamaktadır.¹¹Enzim replasman tedavisinin erken dönemde başlatılması kardiyomiyopatiyi düzeltmektedir.^12-17Genel sağkalım ve ventilatör kullanılmayan sağkalım süresini uzatmaktadır.^12,14,15,17Geç başlangıçlı Pompe hastalarında motor fonksiyonu düzeltebilmekte ya da stabil tutabilmekte ve/veya akciğer fonksiyonunu stabilize edebilmektedir, hastalarda sağkalım süresini uzatabilmektedir.¹⁸

Önemli Not: MPS ve benzeri lizozomal hastalıklarıyla ilgili olarak sitemizde yer alan derlemeler, gönüllü hekimlerimiz tarafından, uluslararası kaynaklar referans alınarak yapılmıştır. Amacımız, hasta ve hasta yakınlarını, lizozomal depo hastalıkları hakkında bilgilendirmek ve hastalık farkındalığını arttırmaktır. Sitemizde yer alan bilgiler, her ne kadar tıbbi bilgi niteliği taşısa da sadece bilgilendirme amaçlıdır; kesinlikle tanı, tedavi veya klinik kararlar için kullanılmamalıdır!

Referanslar

1. Hirschhorn R and Reuser AJ. OMMBID – The Online Metabolic and Molecular Bases of Inherited Diseases. New York, NY: McGraw-Hill; 2013.
2. van der Ploeg AT and Reuser AJ. Lancet 2008;372(9646):1342-53.
3. Ausems MG et al. Eur J Hum Genet. 1999;7:713-716.
4. Güngör D et al. Orphanet J Rare Dis 2011, 6:34; 4.
5. Kishnani PS et al., J Pediatr 2006;148:671-676.
6. Müller-Felber W et al., Neuromuscul Disord. 2007;17(9-10):698-706.
7. Kishnani PS et al. Genet Med. May 2006;8(5):267-288.
8. Marsden D. Genet Med. Feb 2005;7(2):147-150.
9. Toscano A. Acta Myologica. 2013;32:78-81
10. Taglia et al. Acta Myologica 2011;30:179-181
11. Chien Y-H et al. J Pediatr 2009; 124:e1116-e1125.
12. Nicolino M et al. Genet Med 2009;11:210-9;
13. Levine JC et al. Pediatr Cardiol 2008;29:1033-42;
14. Kishnani PS et al. Neurology 2007;68:99-109;
15. Kishnani PS et al. J Pediatr 2006;149:89-97;
16. Chen LR et al. J Pediatr 2009;155:271-5;
17. Kishnani PS et al. Pediatr Res. 2009;66:329-35
18. Güngör D et al. Orphanet J Rare Dis. 2013,8:49;