Skip to main content

Hurler-Scheie Sendromu1 (MPS Tip I)

MPS Tip 1 Hastalığı Nedir?

Mukopolisakkaridoz I (MPS Tip 1), birçok vücut sistemini etkileyen ve organ hasarına yol açan nadir bir genetik hastalıktır. Alfa-L-iduronidaz adı verilen enzimi üreten gendeki bir değişiklikten kaynaklanır. Bu değişiklik nedeniyle, hücreler ya enzimi düşük miktarlarda üretir ya da hiç üretemez. Enzim, vücut hücrelerindeki kimyasal reaksiyonların yan ürünleri olan “glikozaminoglikanlar” (GAG) adı verilen maddeleri parçalamak için gereklidir. GAG’ lar parçalanmazsa, hücrede birikerek sonunda hücre, doku ve organ hasarına yol açar.

MPS Tip 1, tarihsel olarak belirtilerin ciddiyetine göre üç geniş gruba ayrılır ve hastalığın şiddetinin azalmasına göre şöyle sıralanır: Hurler, Hurler-Scheie ve Scheie.

MPS Tip 1 Hastalığının nedenleri: Mukopolisakkaritler, vücutta bağ dokuları oluşturmak için kullanılan şeker molekülleri zincirleridir.

  • “Muko” moleküllerin kalın jöle benzeri kıvamını ifade eder.
  • “Poli”, birçok anlamına gelir.
  • “Sakkarit” bir şeker molekülü için genel bir terimdir.

Vücut, kullanılmış malzemeleri sürekli olarak değiştirir ve atmak için parçalara ayırır. MPS Tip 1 hastalarında mukopolisakkaritler dermatan sülfat ve heparan sülfatın parçalanması için gerekli olan alfa-L-iduronidaz enzimi yoktur. Bu malzemeler vücudun hücrelerinde depolanır ve ilerleyici hasara neden olur. Bebekler hastalığın çok az belirtisini gösterebilir, ancak hücreler hasarı sürdürdükçe belirtiler ortaya çıkmaya başlar.

Belirtileri nelerdir? 1-7

MPS Tip 1 hastalığının çok çeşitli belirtileri vardır ve hastalığın ilerlemesi her hastada farklı derecede seyredebilir. Belirtiler değişken olduğu için her insanı farklı etkiler. Çeşitli MPS Tip 1 Hastalığı şiddetine sahip insanlarda ortaya çıkabilecek belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

  • Eklemlerde sertleşme: Ağrıya ve hareketlerin sınırlanmasına neden olabilir.
  • İskelet ile ilgili sorunlar: Anormal şekilli kemikler dahil olmak üzere büyüme ve kemik oluşumu ile ilgili sorunları içerebilir. Omurgadaki etkileri, skolyoz ve omurganın yetersiz şekillenmesi gibi omurga deformasyonları şeklinde olabilir.
  • Karpal Tünel Sendromu: El ve kolda ağrı, uyuşma ve karıncalanmaya neden olan durumdur. Sinir hasarına neden olabilir ve nesneleri kavramayı zorlaştırabilir.
  • Kalp hastalığı: Hurler ile yaşayan insanlarda ortaya çıkan kalp problemlerinden bazıları; kalp kasının zayıflaması, kalpte sertleşme ve yaralanma, koroner arter hastalığı, kalp kapakçıkları ile ilgili problemler.
  • Üst solunum yolu enfeksiyonları: Kulak ve sinüslerin orta bölgesinde meydana gelen bakteriyel enfeksiyonları içerir.
  • Obstrüktif uyku apnesi: Boğazdaki kasların uyku sırasında gevşemesi ve hava yolunu tıkamasıyla solunumun tekrar tekrar durmasına ve başlamasına neden olan potansiyel olarak ciddi bir uyku bozukluğudur.
  • Korneal bulanıklık: Görmeyi sınırlandırabilir.
  • Omurilik sıkışması: Sıvı veya dokular omuriliğe baskı yaptığında ortaya çıkar ve bu da uyuşma, ağrı ve güçsüzlüğe neden olabilir.
  • Fıtık: Karın veya kasıkta şişkinlik olan bir fıtık oluşabilir. Fıtık genellikle zararsız ve ağrısız olabilir, ancak bazı durumlarda rahatsızlık ve ağrıya neden olabilir.
  • Kaba yüz özellikleri: MPS Tip 1 Hastalığı olanların kafaları büyük, yüzleri düz, göz yuvaları sığ, dilleri büyük ve geniş, burunları kısa olabilir.
  • Beyinde sıvı (Komunikan Hidrosefali): Beyni ve omuriliği çevreleyen berrak sıvı birikerek beyinde baskıya neden olabilir.
  • Anormal şekilli dişler: Dişlerin minesi kırılgan olabilir ve diş oluşumu zayıf olabilir.
  • İşitme kaybı
  • Bilişsel gelişim gerilemesi
  • Karaciğer ve dalak büyümesi

 

Genetik Geçişlilik5

MPS Tip 1 Hastalığı, genetik bir hastalıktır. Çoğu birey genetik hastalığı, babadan veya anneden çocuğa geçen bir sağlık problemi olarak düşünür. Birçok genetik hastalık nesiller boyunca bariz bir şekilde aktarılırken, bazı genetik hastalıklar “gizli” veya resesiftir ve sadece bir bireydeki her iki gen de etkilendiğinde ortaya çıkar. MPS Tip 1 Hastalığı, bu tip bir genetik hastalıktır. MPS Tip 1 hastası bir çocuğu olan ailelerin çoğunda ailede genetik problem öyküsü yoktur. Fakat genetik mutasyon, DNA testi ile aile ağacında önceki nesillere kadar izlenebilir.

Aile Taraması7, 8

Vücuttaki her enzim, biri anneden diğeri babadan olmak üzere iki gen tarafından üretilir. Bir gen kusurlu hale gelirse (bir taşıyıcıda olduğu gibi), vücut o genle ilişkili normal enzim seviyesinin sadece yüzde 50′ sini üretebilir. Bununla birlikte, normal enzim seviyesinin yüzde 50′ si, taşıyıcı olan bireyin MPS Tip 1 belirtilerine sahip olmasını önlemek için yeterlidir. Bununla birlikte hem anneden hem de babadan gelen genler düzgün çalışmıyorsa, o bireyin vücudunda çok az veya hiç enzim yoktur ve MPS Tip 1 belirtileri yaşayacaktır.

Bu nedenle MPS Tip 1 genetik çekinik bir hastalıktır. Her iki ebeveyn de kusurlu genin “taşıyıcılarıdır” yani her ebeveynde enzimi üreten genin normal bir kopyası ve enzimi düzgün bir şekilde üretemeyen genin bir kusurlu kopyası vardır. Bununla birlikte, genin normal bir kopyası, taşıyıcı ebeveynlerinde hastalık belirtisi olmamasını sağlar.

Taşıyıcı ebeveynlerden doğan herhangi bir çocuğun en az bir normal gene sahip olma ihtimali yüzde 75’ tir ve bu nedenle hastalık yoktur. Aynı zamanda her çocuk kusurlu geni yüzde 25 ihtimalle hem anneden hem de babadan miras alarak MPS Tip 1’den etkilenir. MPS Tip 1 hastası çocukların, bundan etkilenmeyen erkek ve kız kardeşlerinin kusurlu genin taşıyıcıları olma ihtimali yüzde 67’dir. Bu nedenle, birbirleriyle ilişkili olan bireyler çocuk sahibi olmamalıdır. Akrabalık ilişkisi olan ebeveynlerin benzer çekinik gen mutasyonlarına sahip olma olasılığı önemli ölçüde artmaktadır.

MPS Tip 1 genetik bir hastalık olduğundan aile taraması son derece önemlidir. Bir ailedeki MPS Tip 1 tanısı, aile içindeki diğer etkilenen kardeşleri ortaya çıkarabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?1

MPS Tip 1 Hastalığının teşhisi, karakteristik semptomların tanımlanması, ayrıntılı bir hasta ve aile öyküsü, kapsamlı bir klinik değerlendirme ve çeşitli özel testlere dayanır. Karakteristik erken belirtileri gösteren bebeklerde tanıdan şüphelenilebilir. MPS Tip 1 Hastalığı için yenidoğan taraması birçok alanda uygulanmaktadır. 6

MPS Tip 1 Hastalığının teşhisini koymak için, öncelikle anormal derecede yüksek glikozaminoglikan (GAG) seviyesi olup olmadığını aramak için idrar testi yapılacaktır. Sonuçlar, farklı yaşlar için bilinen referans aralıkları ile karşılaştırılacaktır. MPS Tip 1 hastalarının çoğunun idrarında MPS Tip 1 hastası olmayanlardan daha yüksek GAG seviyeleri vardır.

İdrar testi, MPS Tip 1 Hastalığının teşhisinde ilk adımlardan sadece biridir. Kesin teşhis konulabilmesi için, kan veya cilt hücrelerindeki enzim aktivite seviyelerini ölçmek için bir test yapılması gerekir. Sağlıklı bireylerde, testler normal enzim aktivitesi içeren beyaz kan hücreleri, serum ve cilt hücrelerini gösterir. MPS Tip 1 hastası olanlarda, enzim aktivitesi çok daha düşüktür veya hiç yoktur. Teşhisi desteklemek için DNA testi kullanılabilir. DNA testi, eksik enzimi kodlayan spesifik genetik değişiklikleri tespit edebilir.

Tedavi 9

Semptomatik tedavi multidisipliner bir ekip tarafından önerilmelidir. Hematopoetik kök hücre naklinin (HSCT) bazı hastalarda faydalı olduğu gösterilmiştir. Enzim replasmanı (laronidaz) ile tedavi 2003 yılından beri uygulanmaktadır. Haftalık infüzyonlar olarak verildiğinde, akciğer fonksiyonunun ve eklem hareketliliğinin iyileşmesine yol açar.

Önemli Not: MPS ve benzeri lizozomal hastalıklarıyla ilgili olarak sitemizde yer alan derlemeler, gönüllü hekimlerimiz tarafından, uluslararası kaynaklar referans alınarak yapılmıştır. Amacımız, hasta ve hasta yakınlarını, lizozomal depo hastalıkları hakkında bilgilendirmek ve hastalık farkındalığını arttırmaktır. Sitemizde yer alan bilgiler, her ne kadar tıbbi bilgi niteliği taşısa da sadece bilgilendirme amaçlıdır; kesinlikle tanı, tedavi veya klinik kararlar için kullanılmamalıdır!

Referanslar

  1. Martins AM et al. The Journal of Pediatrics Vol. 155, No. 4, Suppl. 2 (MPS 1 guideline, semptomlar,tedavi, takip, hekim grupları,tanı)
  2. Boelens JE et al. Bone Marrow Transplantation (2007) 40, 225–233 (kalıtım, semptomlar)
  3. Boelens JE et al. Blood. 2013;121(19):3981-3987 (genel MPS1 tanımı)
  4. Orchard PJ et al. Bone Marrow Transplantation (2010) 45, 1239–1246 (semptomlar)
  5. Rodgers NJ et al. Journal of Inherit Metab Dis 2017 DOI 10.1007/s10545-016-0006-2 (semptomlar, patofizyoloji, erken ölüm)
  6. Taylor M et al. Biol Blood Marrow Transplant 25 (2019) e226_e246 (semptom, tedavi)
  7. Laraway S et al. Pediatr 2016;178:219-26 (prevalans, tedavi ERT)
  8. Understanding Genetics A NEW YORKi– MID-ATLANTIC GUIDE FOR PATIENTS AND HEALTHPROFESSIONALS http://www.geneticalliance.org/sites/default/files/publicationsarchive/UnderstandingGeneticsNYMA.pdf Son erişim tarihi 21.02.2020
  9. https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search_Simple.php?lng=EN&diseaseGroup=Mucopolysaccharidosis+type+I

Önemli Not: MPS ve benzeri lizozomal hastalıklarıyla ilgili olarak sitemizde yer alan derlemeler, gönüllü hekimlerimiz tarafından, uluslararası kaynaklar referans alınarak yapılmıştır. Amacımız, hasta ve hasta yakınlarını, lizozomal depo hastalıkları hakkında bilgilendirmek ve hastalık farkındalığını arttırmaktır. Sitemizde yer alan bilgiler, her ne kadar tıbbi bilgi niteliği taşısa da sadece bilgilendirme amaçlıdır; kesinlikle tanı, tedavi veya klinik kararlar için kullanılmamalıdır!