Morquio Sendromu (MPS Tip IV)
Morquio Sendromu MPS IV’ ün iki tipi bulunur: Tip A ve Tip B. İki tip arasında en sık rastlanılanı Tip A’ dır. Hastalığın her iki tipi arasında klinik belirtiler açısından çok az fark bulunur ve her iki tipte de belirtiler çok geniş bir yelpazede yer almaktadır. Morquio MPS IV’ ün her iki tipinin dünyadaki toplam görülme sıklığı 1/200.000′ dir.
Morquio Tip A/MPS IV A Tanımı:
Morquio tip A/MPS IV A N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz enzimini üreten gendeki kusurdan kaynaklanmaktadır. Bu enzim özel bir şeker tipi olan keratan sülfat adındaki mukopolisakkaridlerin parçalanmasından sorumludur. Bu şekerler vücuttaki çeşitli dokuların yapımında kullanılır. Morquio tip A/MPS IV A hastalarında keratan sülfatın parçalanmasından sorumlu olan N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz enziminin ya çok düşük miktarda olması ya da hiç bulunmaması yüzünden hastaların vücudunda aşırı miktarda mukopolisakkarid bulunur. Aşırı miktardaki bu şekerler Morquio tip A/MPS IV A hastalığının belirtilerine yol açar.
MPS IVA’ nın ortaya çıkma sıklığı henüz kesin olarak bilinmemektedir ve ülkeden ülkeye değişebilir; ancak, 200 bin-250 bin canlı doğumda bir görüldüğü tahmin edilmektedir. Genel nüfustaki yaygınlığı ABD, Avrupa Birliği ve Japonya’ da tahminen 1.000-1.500 hasta, dünyanın geri kalan bölümünde 1.500-2.000 hastadır. Yani, tüm dünyada tahminen 2.500-3.500 hasta olduğu zannedilmektedir.
Belirtileri:
Belirtiler tipik olarak çocuk 18 aylıkken görülmeye başlar. Morquio MPS IV Tip A’ nın çok çeşitli belirtileri şu şekilde gruplandırılır:
İskeletle İlgili Belirtiler:
İskelet belirtileri büyümenin yavaşladığı dönem olan 18 aylıkken ortaya çıkmaya başlar. Hastalığın şiddetli seyrettiği çocuklarda sekiz yaş civarında büyüme tipik olarak durur, hastaların boyu 100-120 cm arasında kalır. Omurganın eğrilmesi sonucu kaburga ve göğüste şekil bozukluğu oluşur. Göğüs kafesinin şeklindeki bozulma solunum güçlüğü ve ciddi akciğer enfeksiyonlarının oluşmasına yol açar. Kalça ve omuz çıkığı, gevşek diz, zayıf bilek, gevşek eklemler, skolyoz ve sinir zedelenmesi ya da felce neden olan boyun gevşekliği gibi başka kemik anormallikleri de sık gözlenir.
Yüzde Ortaya Çıkan Belirtiler:
Morquio tip A/MPS IV A bulunan çocuklarda izlenen tipik yüz değişikliklerinden bazıları kısa boyun, geniş ağız, gelişmemiş dişler ve burun kökünde yassılmadır.
Nörolojik Belirtiler:
Hastalıkla ilgili nörolojik belirtilerden ikisi gözde katarakt ve işitme kaybıdır.
Organ Hasarı:
Kalp kapakçıklarının kanın geri kaçmasına ya da geçişinin zorlaşmasına yol açacak şekilde bozulması sonucu kalpte üfürüm, kasık ya da göbek fıtığı ya da karaciğer veya dalakta büyüme şeklinde ortaya çıkar.
Kalıtım Özellikleri:
Morquio tip A/MPS IV A otozomal çekinik bir hastalıktır.
Tanıya Yönelik Testler:
Morquio tip A/MPS IV A’ nın tanısı idrar testiyle konabilir. Bu testle enzimdeki işlev bozukluğunun sonucu olarak lizozomda biriken mukopolisakkarid tipi saptanabilir. İdrar testinden sonra kan testi ya da deri biyopsisinden alınan örnekten çoğaltılan bağ dokusu hücrelerinde N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz enziminin etkinliği araştırılabilir. Doğumdan önce anne karnındaki çocuğun N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz enzimi aktivitesini araştırmak üzere tarama testi yapılabilir. Bunlara ek olarak genetik testlerle de Morquio tip A/MPS IV A’ ya neden olan mutasyon belirlenebilir.
Tedavi:
Klinik tedaviler arasında hematopoietik kök hücre transplantasyonu (HSCT) ve enzim replasman tedavisi (ERT) yer alır. Morquio tip A/MPS IV A’ nın enzim replasman tedavisi (Elosülfaz alfa) Mayıs 2015 yılında ülkemizde başlamıştır.
Hematopoietik kök hücre transplantasyonu (HSCT) tedavisinin klinik etkinliğini değerlendirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Bunun dışında çoğu olguda, tedavi belirtilerin kontrol altına alınması ya da azaltılmasına yönelik olarak nörolog, göz hekimi ve genetik danışmanın düzenli gözetimi altında gerçekleştirilir. Düşük şekerli diyet vücuttaki mukopolisakkarid düzeyini düşürmese de bazı aileler şeker ve hiperaktiviteyi artıran yapay katkıları içeren besinleri hastalıktan etkilenen çocuklarına vermekten kaçınmaktadır. Dışkıda mukus ya da ishal varsa süt ürünlerinden de kaçınılabilir. Kas gücünü korumak için egzersiz özendirilir ve diş çürüklerinin önüne geçmek için ağız hijyenine dikkat edilmesi önerilir. Eklem ağrısını azaltmak için ağrı kesiciler ve akciğer enfeksiyonlarını tedavi etmek için gerektiğinde antibiyotikler reçete edilir. Bu hastalık için tipik olan boyun eklemi zayıflığına karşı ameliyatla boyun omurlarının birbirine tutturulması önerilebilir. Kalça ve/veya diz replasman ameliyatı gerekebilir. Bel kemiğindeki bükülmeyi yavaşlatmak ve bel ameliyatı gereksinimini geciktirmek için bel korsesi kullanılır.
Yaşam süresini kısaltan ana nedenler hava yolu rahatsızlığı ve kalp hastalığıdır. Prognoz, hastalığın ciddiyetine ve bakım kalitesine bağlıdır.
Morquio tip B/MPS IV B Tanımı:
Morquio tip B/MPS IV B, beta ß-galaktozidaz enzimini üreten gendeki kusurdan kaynaklanır. Bu enzim özel bir şeker tipi olan keratan sülfat adındaki mukopolisakkaridlerin parçalanmasından sorumludur. Bu şekerler vücuttaki çeşitli dokuların yapımında kullanılır. Morquio tip B/MPS IV B hastalarında keratan sülfatın parçalanmasından sorumlu olan beta ß-galaktozidaz enziminin ya çok düşük miktarda olması ya da hiç bulunmaması yüzünden Morquio tip B/MPS IV B’ den etkilenen hastaların vücudunda aşırı miktarda mukopolisakkarid bulunur. Aşırı miktardaki bu şekerler Morquio tip B/MPS IV B hastalığının belirtilerine yol açar.
Kalıtım Özellikleri:
Morquio tip B/MPS IV B otozomal çekinik bir hastalıktır.
Tanıya Yönelik Testler:
Morquio tip B/MPS IV B’ nin tanısı idrar testiyle konabilir. Bu testle enzimdeki işlev bozukluğunun sonucu olarak lizozomda biriken mukopolisakkarid tipi saptanabilir. İdrar testinden sonra kan testi ya da deri biyopsisinden alınan örnekten çoğaltılan bağ dokusu hücrelerinde beta galaktozidaz enziminin etkinliği araştırılabilir. Doğumdan önce anne karnındaki çocuğun beta galaktozidaz enzimi aktivitesini araştırmak üzere tarama testi yapılabilmektedir. Bunlara ek olarak genetik testlerle de Morquio tip B/MPS IV B’ ye neden olan mutasyonu belirlemek olasıdır.
Tedavi:
Morquio tip B/MPS IV B’ nin tedavisi yoktur. Çoğu olguda, tedavi belirtilerin kontrol altına alınması ya da azaltılmasına yönelik olarak nörolog, göz hekimi ve genetik danışmanın düzenli gözetimi altında gerçekleştirilir. Düşük şekerli diyet vücuttaki mukopolisakkarid düzeyini düşürmese de bazı aileler şeker ve hiperaktiviteyi artıran yapay katkıları içeren besinleri hastalıktan etkilenen çocuklarına vermekten kaçınmaktadır. Dışkıda mukus ya da ishal varsa süt ürünlerinden de kaçınılabilir. Kas gücünü korumak için egzersiz özendirilir ve diş çürüklerinin önüne geçmek için ağız hijyenine dikkat edilmesi önerilir.
Eklem ağrısını azaltmak için ağrı kesiciler ve akciğer enfeksiyonlarını tedavi etmek için gerektiğinde antibiyotikler reçete edilir. Bu hastalık için tipik olan boyun eklemi zayıflığına karşı ameliyatla boyun omurlarının birbirine tutturulması önerilebilir. Kalça ve/ya da diz replasman ameliyatı gerekebilir. Bel kemğindeki bükülmeyi yavaşlatmak ve bel ameliyatı gereksinimini geciktirmek için bel korsesi kullanılır.
Önemli Not: MPS ve benzeri lizozomal hastalıklarıyla ilgili olarak sitemizde yer alan derlemeler, gönüllü hekimlerimiz tarafından, uluslararası kaynaklar referans alınarak yapılmıştır. Amacımız, hasta ve hasta yakınlarını, lizozomal depo hastalıkları hakkında bilgilendirmek ve hastalık farkındalığını arttırmaktır. Sitemizde yer alan bilgiler, her ne kadar tıbbi bilgi niteliği taşısa da sadece bilgilendirme amaçlıdır; kesinlikle tanı, tedavi veya klinik kararlar için kullanılmamalıdır!
https://www.mpsreference.eu/tr-tr/management-and-treatment-of-mps/mps-iv-morquio-syndrome/
https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search_Simple.php?lng=EN&diseaseGroup=morquio
